شیخ عباس قمی
|
| |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | محدّث قمی |
| تاریخ تولد | ۱۲۹۴ق |
| محل زندگی | نجف • قم • مشهد |
| تاریخ وفات | ۲۲ ذی‌الحجه ۱۳۵۹ق |
| محل دفن | حرم امام علی(ع) |
| شهر وفات | نجف |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید محمد کاظم طباطبائی یزدی • میرزا حسین نوری • میرزا محمدتقی شیرازی |
| شاگردان | آقا بزرگ طهرانی • سردار کابلی • سید شهاب الدین مرعشی نجفی • عبدالحسین فقیهی رشتی • ملا علی واعظ خیابانی تبریزی • سید محمد هادی میلانی |
| محل تحصیل | نجف • قم |
| تألیفات | مفاتیح الجنان • سفینة البحار • منتهی الآمال • نفس المهموم |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | تبلیغ و مبارزه علیه حکومت پهلوی |
عباس بن محمدرضا قُمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) مشهور به شیخ عباس قمی و محدّث قمی عالم شیعه در قرن چهارده هجری قمری است. او محدّث، مورخ و خطیب بود و تحصیلات و کارهای علمی خویش را در سه حوزه قم، مشهد و نجف گذراند و کتاب‌های پرشماری نگاشت. مفاتیح الجنان، سفینة البحار، نفس المهموم و منتهی الآمال از مشهورترین تألیفات شیخ عباس قمی به‌شمار می‌رود. محدث قمی در سال ۱۳۵۹ق در نجف درگذشت و در حرم علی بن ابیطالب (ع) دفن شد.
زندگی‌نامه
شیخ عباس در سال ۱۲۹۴ق در قم به دنیا آمد. پدرش محمدرضا قمی فردی متدین و مرجع مردم برای آگاهی از وظایف شرعی بود. مادر شیخ عباس به نام «بانو زینت» نیز از زنان متدین و پارسا بود. شیخ عباس قمی درباره وی می‌گوید: من هر موفقیتی که دارم از برکت مادرم است؛ زیرا ایشان سعی داشت همیشه مرا با طهارت کامل شیر دهد.
ازدواج
شیخ عباس در بازگشت از نجف به قم ازدواج کرد. وی دختر سید زکریا قزوینی از علمای قم را به همسری برگزید؛ اما این وصلت پس از چندی به جدایی انجامید. محدث قمی هنگامی که در مشهد اقامت داشت، با دختر آیت‌الله سید احمد طباطبایی (۱۲۷۰-۱۳۳۴ق) ازدواج کرد.
وفات
محدث قمی در شب سه شنبه ۲۲ ذی‌الحجه ۱۳۵۹ق برابر با ۱ بهمن ۱۳۱۹ش در ۶۵ سالگی در نجف درگذشت. سید ابوالحسن اصفهانی در حرم امیرالمؤمنین(ع) بر او نماز خواند و پیکرش در کنار استادش محدث نوری در حرم دفن گردید. بنا بر نقل سید محسن امین سه مجلس بزرگداشت برای وی در نجف، کربلا و کاظمین برگزار شد.
تحصیلات و خدمات علمی
محدث قمی برای تکمیل علوم و معارف سفرهایی را به بلاد اسلامی داشته و به همین علت در سه حوزه قم، نجف و مشهد اساتیدی داشته است. شیخ عباس تحصیلات دوران کودکی و نوجوانی را در قم گذراند. برخی اساتید وی در این شهر عبارتند از:
- میرزا محمد ارباب قمی
- شیخ ابوالقاسم قمی
- سید احمد طباطبایی قمی پدرخانم محدث قمی
- شیخ محمد حسین قمی استاد خط نستعلیق.
سفر به نجف
شیخ عباس قمی در سال ۱۳۱۶ق و ۲۲ سالگی وارد شهر نجف شد. برخی از اساتید او در این شهر عبارتند از:
- سید محمد کاظم طباطبائی یزدی صاحب کتاب فقهی العروة الوثقی
- میرزا حسین نوری معروف به محدث نوری صاحب کتاب المستدرک
- میرزا محمدتقی شیرازی مشهور به میرزای دوم
- سید حسن صدر کاظمی
- سید ابوالحسن نقوی لکنهوئی.
شیخ در همین دوره اقامت در نجف در سال ۱۳۱۸ق به حج رفت.
بازگشت به ایران
محدث قمی پس از درگذشت محدث نوری در سال ۱۳۲۲ق نجف را ترک کرد و به ایران بازگشت. وی در مدت اقامت در ایران، چندبار به زیارت عتبات عالیات رفت و مجددا به حج مشرف شد.
شیخ عباس قمی جمعه ۱ ربیع‌الثانی ۱۳۳۲ق به قصد اقامت وارد مشهد شد. علت اقامت وی در مشهد به تقاضای آقا حسین قمی بود و تا سال ۱۳۵۴ق در آن جا سکونت داشت. وی در مقدمه کتاب الفوائد الرضویة می‌نویسد: به جهت شدت ابتلا و گرفتاری و کثرت هموم و غموم که بر این داعی روی داد و شرح آن طولانی است به خاطرم رسید که پناه برم به امام اتقیا و پناه غربا حضرت ابوالحسن علی بن موسی الرضا(ع).
برخی اساتید وی در مشهد عبارتند از:
وی در مدت اقامت ۲۲ ساله خود در مشهد، به تألیفات متعدد مشغول گردید و مجالس وعظ و خطابه فراوانی داشت که زبانزد عام و خاص گردید. وی همچنین در این منابر به افشاگری علیه آمریکایی‌ها و روشنگری مردم می‌پرداخت که از سوی کمیته مجازات حزب دموکرات مشهد تهدید به مرگ شد.
بازگشت به نجف
شیخ عباس قمی پس از واقعه مسجد گوهرشاد و قتل عام مردم و تبعید آقا حسین قمی در سال ۱۳۵۴ق به نجف بازگشت و تا پایان عمر در آن جا ماند.
شاگردان و راویان
برخی از شاگردان محدث قمی عبارتند از:
- آقا بزرگ طهرانی
- سید احمد موسوی مستنبط
- سید احمد مشهور به سید آقا تستری جزائری
- شیخ حسین مقدس مشهدی
- شیخ میرزا حیدر قلی خان سردار کابلی
- سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی
- عبدالحسین فقیهی رشتی
- ملا علی واعظ خیابانی تبریزی
- سید علی‌مدد قائنی خراسانی
- سید علی‌نقی فیض‌الاسلام
- شیخ محمدتقی مقدس طهرانی
- شیخ محمدصادق صدر الشریعة تنکابنی
- شیخ محمدعلی اردوبادی
- شیخ محمدمهدی شرف الدین واعظی تستری
- سید محمدهادی میلانی
- سید مصطفی صفایی خوانساری
- سید میرزا مهدی شیرازی
- شیخ یوسف بیارجمندی حائری
- شیخ یوسف بن عبدعلی رجایی مغزی.
ویژگی‌های شخصیتی و اخلاقی
داستان‌های فراوانی در وصف منش، رفتار و اخلاق وی بیان شده است. آقا بزرگ تهرانی از دوستان و ارادتمندان شیخ عباس، وی را مثال بارز انسان کامل و مصداق فردی عالم فاضل و زیبنده صفات عالیه مانند حسن خلق و تواضع معرفی می‌کند. وی همچنین می‌گوید: شیخ عباس از غرور و شهرت‌طلبی دوری می‌جست و زندگی زاهدانه‌ای داشت و من در مدتی که با او بودم انس گرفتم و جانم با جان او درآمیخت.
به گزارش علی دوانی، شیخ عباس قمی با تهی‌دستی و نبود امکانات به نگارش آثار متعدد ادامه می‌داد. دوانی همچنین از آقا بزرگ نقل کرده که هیچ چیزی او را از تألیف و تحقیق باز نداشت و او خود نیز در نامه‌ای به آیت‌الله فیض قمی به مشکلات پیش رویش اشاره کرده است.
آثار و تألیفات
محدث قمی علاقه وافری به نوشتن داشت و در مدت عمر خویش، بیش از ۶۰ تألیف به زبان‌های عربی و فارسی یادگار گذاشت. آقابزرگ تهرانی کتاب‌های محدث قمی را مجموعه‌ای ارزشمند و متنوع از علوم گوناگون معرفی می‌کند که نشان از گسترش اطلاعات و کوشش او در بحث و تدقیق او در علم و دانش دارد. به گفته آقابزرگ، وی از کتابخانه محدث نوری ـ که بیشتر آنان‌ها خطی بود ـ فراوان استفاده کرد و آثار بسیاری از خود به یادگار گذاشت. مفاتیح الجنان، سفینة البحار، نفس المهموم و منتهی الآمال از جمله آثار مشهور شیخ عباس قمی است که مورد اقبال بسیاری از شیعیان قرار گرفت.
نرم‌افزار محدث قمی
نرم‌افزار مجموعه آثار محدث قمی با هدف نشر آثار شیخ عباس قمی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تهیه و تنظیم شده است.
کنگره بزرگداشت
کنگره بزرگداشت شیخ عباس قمی، پنج شنبه ۱۱ آذر ۱۳۸۹ش، با پیام آیت‌الله صافی گلپایگانی و سخنرانی رئیس مجلس شورای اسلامی در مرکز فقهی ائمه اطهار قم برگزار و از مجموعه آثار و تمبر یادبود، رونمایی شد.
پانویس
- ↑ قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۲۲۱.
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش.
- ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ج۱۱، ص۴۰.
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۰۱۳۸۰ش.
- ↑ حائری، علی، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۷۴۷.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ج۷، ص۴۲۵.
- ↑ ادهم‌نژاد، حاج شیخ عباس قمی حدیث نجابت، ۱۳۸۵ش.
- ↑ ادهم‌نژاد، حاج شیخ عباس قمی حدیث نجابت، ۱۳۸۵ش.
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش.
- ↑ ادهم‌نژاد، حاج شیخ عباس قمی حدیث نجابت، ۱۳۸۵ش.
- ↑ قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۲.
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش.
- ↑ صادقی، محدث قمی و کمیته مجازات، ۱۳۸۸ش.
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش.
- ↑ قمی، نفس المهموم، ۱۴۲۱ق، ص۳.
- ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ج۱۱، ص۳۱۹.
- ↑ تهرانی، نقباء‌البشر، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۹۹۹.
- ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ج۱۱ (بخش یکم)، ص۸۵.
- ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش،ص۱۳۴ و ۱۳۵.
- ↑ تهرانی، نقباء البشر، ج۳، ص۹۹۹.
- ↑ ، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- ↑ ، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
منابع
- احمدیان، مینا، زندگی‌نامه خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، نشریه مسجد، شماره ۶۸، ۱۳۸۰ش.
- ادهم نژاد، محمدتقی، حاج شیخ عباس قمی: حدیث نجابت، نشریه مبلغان، شماره ۸۸، اسفند ۸۵.
- امین عاملی، محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف.
- تهرانی، آقابزرگ، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، تحقیق سید عبدالعزیز طباطبایی و محمد طباطبایی بهبهانی، مشهد، دارالمرتضی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- دوانی، علی، مفاخر اسلام، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش.
- صادقی، محسن، محدث قمی و کمیته مجازات، پیام بهارستان، سال اول، شماره ۴، تابستان ۱۳۸۸ش.
- قمی، عباس، نفس المهموم فی مصیبة سیدنا الحسین المظلوم و یلیه نفثة المصدور فیما یتجدد به حزن العاشور، نجف، المکتبة الحیدریة، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
- قمی، عباس، الفوائد الرضویه، تهران، کتابخانه مرکزی، ۱۳۲۷ش.
پیوند به بیرون